Mi devas krei ion

Mi volas esti verkisto. Mi ne volas tion ĉar mi kredas, ke mi gajnos multe da mono. Mi ne serĉas famon. Anstataŭ tio, mi havas alian motivon. Mi estas kreema.

Mi uzas tiun vorton laŭ neŭtrala senco. Mi ne celas, ke esti tiel kreema estas io bona. Mi simple emas krei, ĉu bone aŭ malbone. En la vivo, se mi ne kreas ion, io mankas al mia vivo.

Kaj lastatempe, kreado mankas al mi. Mi ne verkas. Mi ne programas. Mi ne kreas ion ajn. Mi ne faras tion ĉar mi ne volas fari tion. La kutima memo, kiu regas la emociojn kaj tujajn reagojn, volas ripozon kaj amuzaĵojn sen pensado. Sed tio donas al mi nur distraĵon, ne veran feliĉon.

Verki ĉi tiun afiŝon estas malfacile. La cerbo luktas. La korpo kontraŭbatalas min. Sed post ĉiu frazo, io en la animo ĝojas.

Pano kaj cirkoj ne sufiĉas por mi. Sen kreado, mi neniam feliĉos.

Kial io estas bela?

Mi trovis la supran bildon de mac231 en Pixabay. Mi iris al Pixabay por trovi bildon por la hodiaŭa blogafiŝo sed mi ĉesis fari tion kiam mi ekvidis tiun bildon. Ĝi estis ĉe la ĉefpaĝo kaj mi tuj alklakis ĝin ĉar ĝi estas bela.

Sed kial ĉi tiu bildo estas bela?

Tiuj, kiuj teoriadas pri la arto, eble donus tiajn kialojn:

Ĝi sekvas la regulon pri la trionoj, ĉar la plej grava parto en la foto, la folio, troviĝas sur unu el tiaj imagataj linioj, trione tra la bildo. Ĝi havas fortan kontraston inter la nigra kahelo kaj la ora folio, kaj inter la lumigata blanka kahelo kaj la ne-lumigata nigra. Ĝi montras malsimplajn detalojn por plu esplori la bildon sed la tuj videblaj partoj estas el simplaj figuroj, la kaheloj estas kvadrataj.

Mi ne komprenas tiom pri la belarta teorio. Mi faris kurson en universitato pri ĝi sed unu kurso ne faras iun en spertulon. Tamen, kvankam la teorio estas bona, mi komprenas tion, ke la teorio ofte malsukcesas en la praktiko.

Kiam mi vidas ion belan, mi plejofte simple miras pro ĝi. Tio ŝajnas stranga ĉar mi analizas preskaŭ ĉion, sed ne la belecon en io. Kial ne?

Ĉar la belo ne vere troviĝas en la bildo mem. La belo troviĝas en la homa reago pri la bildo.

En la angla, oni diras “la belo estas en la okulo de la vidanto.” Ĉiu havas malsaman ideon pri la beleco. Entute kaj ĝenerale, homoj nomus similajn aferojn belaj, kaj la teorio iel funkcias pro tio, sed oni neniam komprenas la specifan reagon de specifa homo pri specifa aĵo ĝis kiam tiu homo vidas ĝin.

La folio estas flava sen mi. La lumo pli heligas la kahelojn sen mi. Kaj la teksturo estas plene je detaloj sen mi. Sed la bildo ne estas bela sen mi. Nenio en ĝi mem estas bela.

Pli bele dirite, la belo troviĝas en la koro de homo.

Populareco kaj boneco

Tio, kio estas populara, ne necese estas bona. Esperantistoj komprenas tion bone. La nunaj lingvoj de internacia komunikado, kiel la angla, la franca, la hispana, la rusa, ktp, ne estas bonegaj tiukaze sed ili uziĝas tiel de miliardoj da homoj. Kvankam interesaj lingvoj, ili estas malfacile lernitaj kaj ili enhavas multe da esceptoj.

La nova versio de La Leona Reĝo estas alia ekzemplo. Kvankam la kritikistaro ne tre ŝatis la filmon, ĝi fariĝis la plej sukcesa desegnita filmo de iam ajn.

Mi konfesas ke mi ne spektis la filmon. Mi menciis en afiŝo ke mi ne plu ofte spektas filmojn kaj notis specife, ke mi ne spektos la refilmadoj de la klasikaj Disney filmoj. Tamen, miaj fratinoj, kiuj ja ŝatas ĝenerale tiujn novajn refilmadojn, ankaŭ ne tiom ŝatis ĝin.

Laŭ mi, io bona estas pli bona ol io nur populara. Kreinte ion popularan, oni povas perlabori multe da mono sed post kelkaj jaroj, la kreito povas fariĝi pli-malpli forgesita. Kreinte ion bonan, oni donas ion valoran kaj neforgeseblan al la mondo. La plej bonaj literaturaj verkoj de la pasinteco ne daŭris milojn da jaroj ĉar la plejmulto ĉiam amis ilin. Fakte, multaj homoj neniam legas tiajn verkojn sed kiam la homaro daŭras, ili certe neniam estos forgesita. Eble mi ne sufiĉe ŝatas monon sed fari ion neforgeseblan ŝajnas pli grave al mi.

Nu, mi ne volas ŝajni snoba. Mi ne diras, ke kutimaj homoj ne komprenas bonecon. Kaj mi ne diras, ke tiuj homoj, kiuj deziras monon, estas malbonuloj. Oni devas manĝi ion kaj loĝi ie. Tamen, oni povas krei ion bonan kaj popularan samtempe. La Leona Reĝo montras ankaŭ tion.

La originala versio de ĝi estis la plej populara desegnita filmo kiam ĝi estis kreita kaj estis amata de la kritikistaro. Eĉ nun, homoj amas tiun filmon, inkluzive mi.

En 2016, la usona Nacia Filmregistro elektis La Leonan Reĝon kiel filmon por konservi. Tio ne okazus se la filmo estus nur populara dum unu aŭ du jaroj. Pro la laboro de asocioj kiel la Nacia Filmregistro, kaj la multegaj kopioj de la filmo en la hejmoj de ties amantoj, estas eble, ke kiel la bonaj literaturaj verkoj de historio, tiu filmo estos havebla post jarmiloj.

Tio, kio estas bona, ne estos facile forgesita.

Mia plej ŝatata desegnita serio

Akvo. Tero. Fajro. Aero.

Se vi ne jam divenis la serion de la supra bildo kaj vortoj, vi verŝajne neniam spektis ĝin.

Mia plej ŝatata desegnita serio estas Avatar: The Last Airbender (E-e Avataro: la lasta aermagiisto). Estas multaj bonegaj desegnitaj serioj en la mondo sed antaŭ ĉiuj, mi plej amas tiun serion.

La serio estas la rakonto de junulo, nomita Aang, kiu perdiĝis en glaciinsulo cent jarojn. Li estas la Avataro, kiu reenkarniĝas post morto kaj kies misio estas defendi la harmonion de la mondo.

Tiu mondo ne estas nia mondo. En tiu mondo estas homoj kiel magiistoj kiuj povas regi la kvar elementojn de la mondo. Tiuj elementoj estas la klasikaj elementoj: akvo, tero, fajro, kaj aero. Kelkaj el la anoj de ĉiu nacio povas regi sian propran elementon. Ekzemple, la homoj de la Akvogentoj povas regi akvon. La homoj de la Teroreĝlando povas regi teron. Kiel la Avataro, Aang, estas la sola homo kiu povas regi ĉiujn kvar elementojn.

Kaj kiel la Avataro, Aang estas la sola homo kiu povas ĝustigi la mondon.

En la cent jaroj kiam Aang perdiĝis, la Fajroreĝlando militis kontraŭ la aliaj nacioj de la mondo. La Fajroreĝlando komencis la militon per la mortigo de ĉiuj el la aeraj nomadoj, kiuj estis lia gento. Pro tio, Aang estas la lasta aermagiisto kaj pro tio, la mondo bezonas lin.

Du gefratoj de la Akvogento trovas Aang-on en la glaciinsulo kaj provas helpi lin en lia misio. Tamen, la ekzilita filo de la farjoreĝo serĉas lin por lin kapti antaŭ ol Aang ĉesigas la planojn de la Fajroreĝlando.

Tiel komenciĝas serio pri devo kaj amikeco kaj elaĉeto.

Lastatempe, mi denove spektis la unuan libron de la serio kaj denove ĝi mirigis min. La mondo prezentita estas profunda kaj viva. La roluloj estas interesaj. La rakonto havas kaj intrigon kaj humoron. La temoj de la serio estas gravaj. La muziko estas bonega.

Mi ne povas sufiĉe laŭdi la serion en tiom mallonga afiŝo. Spektante ĝin, mi ridas kaj ploras. En ĝi, mi vidas ion profundan, gravan, belan.

Ĝi estas artaĵo, kiel eble plej bone farita.

Pasio aŭ lerteco: En arto, kiu estas pli grava?

Lastatempe mi legis fikcion pli ol kutime sed mi ne legis profesie verkitajn verkojn sed verkojn de diletantoj. Mi ŝatas legi mallongajn rakontojn kaj legi tiajn verkojn de diletantoj estas facile per la interreto. Kvankam mi ne legas librojn, mi ja legas.

Mi ĝuas la legadon de tiuj verkoj, tamen mi ja rimarkas ĉiajn erarojn. Estas gramatikaj eraroj, literumaj eraroj, malbone verkitaj frazoj, partoj tro aŭ rapidaj aŭ malrapidaj, ktp. Kial mi legas tian malbone verkitan verkon?

Ĉar mi vidas la pasion de la verkisto.

Malgraŭ eraroj, la verkoj estas interesaj. En la vortoj mi pensas ke mi vidas tion, kion la verkisto volis krei. Kvankam mi ne nomas la finan verkon bona, mi iel spertas la penon de la verkisto.

Mi jam skribis pri la malo, kiam mi rimarkis la lertecon de la verkado sed ne tiom ŝatis la rezulton. Pensante denove, mi notas ankaŭ mankon de pasio. La verko estis bona sed mi ne vidis la celon de la verkisto aparte de la celo pri verki ion bonan.

Verki ion bonan estas bona celo. Mi neniam dirus alie. Tamen, se ia koro mankas al tia verko, mi ne certas ĉu ĝi estas verkinda.

Resume, mi preferus legi malpli bonan verkon kiu enhavas interesan, verkindan rakonton ol pli bonan verkon kiu enhavas kutiman.

Kaj pasio kaj lerteco havas valoron en arto, sendube. Lerteco havas sian propran belecon. Ĝi povas inspiri aliulojn. Sed eĉ tio kondukas al pasio.

Ĉiam je la komenco estas pasio. Pasio estas la kialo de arto, ĝia koro, kaj mi ĝuas vidi la koron en aliulo per ties arto.

La ombron de niaj arboj

Unu el miaj plej ŝatataj muzikistoj lastatempe disdonis novan albumon. Mi diras tion anstataŭ “eldonis” ĉar tiu muzikisto donas siajn verkojn per permesilo de Krea Komunaĵo. Li nomiĝas Josh Woodward kaj li verkis 13 albumojn kaj ankaŭ aliajn kantojn ekde 2004.

Ĉiuj el liaj kantoj estas haveblaj en lia retejo tute senpage kaj libere. La sola peto por oni uzi la kantojn estas, ke oni mencias lin kiel verkiston de la kanto. La permesilo estas Atribuite (CC BY).

La kantoj estas en la angla, tamen ili estas haveblaj ankaŭ en instrumenta formo.

De la nova albumo, mia plej ŝatata kanto estas Shade (E-e Ombro) kaj mi decidis traduki ĝin en Esperanton. La tasko estis malfacila ĉar mi volis konservi la ritmon de la kanto kaj mi provis rimi ĝin. Jen mia traduko de la kanto:

Ombro de Josh Woodward

Somer’ antaŭlonge
semo enteriĝis
de sen ombro farmist’

Sablohorloĝ’ de l’ temp’
kreskas malrapide
kiam ekvelkis li

Neniam vidas ni
la ombron de l’ arboj

Mi sidis sub arbo,
kanope’ folia
Bariĝas varma sun’

Branĉoj tiom altaj
tiriĝas al ĉiel’
mi ripozas ĉe l’ trunk’

Neniam vidas ni
la ombron de l’ arboj

Oni povas elŝuti la anglan voĉan aŭ instrumentan versiojn kaj legi la originalan kantotekston ĉi tie.

Kiel ŝanĝi koloron per GIMP

Por la bildoj de mia blogo, mi ĉefe uzas Pixabay-on por trovi ĝustajn bildojn. La retejo enhavas bildojn al la publika havaĵo. La retejo estas bona sed ofte mi devas ŝanĝi la bildon por fari ĝin ĝusta. Ekzemple, mi ofte ŝanĝas koloron al verdo kiam la afiŝo temas pri io rilate al Esperanto.

Jen kiel oni faras tion.

Post kiam mi elektas bildon, mi malfermas ĝin per GIMP, kiu estas libera programaro kiun mi menciis en alia blogafiŝo temanta pri tiaj programaroj.

Se la bildo estas sufiĉe simpla, oni povas ŝanĝi la tutan per la nuanco-satureco-ilo trovita sub la “Koloroj” menuo.

Per la ilo, oni povas ŝanĝi la kolorojn de la bildo. Se oni ne elektas specifan koloron, ĉiu koloro ŝanĝiĝas per la ŝoviloj ĉe la malsupro de la fenestreto.

Tio ŝanĝas ĉion. Se oni volas ŝanĝi nur unu koloron, ekzemple ĉio ruĝa al verda, oni povas elekti la ŝanĝotan koloron per la butonoj ĉe la supro.

Kvankam tio povas fari la ĝustan, objektoj kiel la pomo estas ofte tro multkolora. Ankaŭ, la tuta bildo ankoraŭ ŝanĝiĝas per tio. Se oni volas ŝanĝi objektojn pli specifajn en bildo, oni devas elekti ilin rekte.

Tiuokaze, oni povas uzi la “elipsan elektilon” por elekti la pomon.

Se oni ŝanĝus la koloron post tio, ankaŭ la muro malantaŭ la pomo ŝanĝiĝus kaj nur en la loko kie ĝi estas elektita. Tio ne aspektus bela. Do, oni devus pli bone elekti la pomon per aliaj iloj.

Por tion fari, oni povas uzi la “svagan elektilon” montratan per sorĉbastono. Tiu elektas ĉion proksiman kio havas similan koloron al tie kie oni alklakas. Tiuokaze, oni volas malelekti la muron, do oni povas premi la “Ctrl”-an butonon sur la klavaro por svage malelekti partojn de la muro.

Alia ilo estas la “Free Select Tool”-on (E-e libera elektilo). Per tio, oni povas desegni linon ĉirkaŭ objekto aŭ rekte aŭ per alklaki lokon kaj fari rektan linon al alia loko. Se ne reguleforma objekto havas tre diversajn kolorojn, aŭ kolorojn tre proksimajn al apuda objekto, tiu ilo estas la plej bona.

Uzante tiun ilon, bone estas grandigi la bildon. Oni povas tion fari per “Ctrl” kaj la rado sur la muso.

Ankaŭ denove, tiuokaze, oni volas malelekti, do oni premas “Ctrl”-on je la komenco de la elekto.

Poste, oni elektis nur tiun parton de la pomo kion oni volas ŝanĝi. Oni malfermas la nuanco-satureco-ilon kiel antaŭe.

Oni devas eksperimenti per la ŝoviloj por trovi la plej ĝustan kombinon de ŝanĝoj por fari belaspektan ŝanĝon, sed post iom da tempo, oni havas verdan pomon anstataŭ ruĝan.

Finfine, oni elektas “OK”-on kaj tio estas ĉio! La bildo ŝanĝiĝis ĝuste kaj oni povas konservi kaj elporti ĝin sub la “Dosiero” menuo.

Ĉu bildo povas montri la realon?

Tiun ĉi semajnon, homoj fotis la unuan rektan bildon de nigra truo. Tio estas bonega okazo pri scienco kaj la rezulto de jaroj da laboro. Ĝis nun, ĉiu bildo pri nigra truo estis arta prezento pri la koncepto. Nun ni havas realan bildon ne de la imagoj de artistoj.

Sed la bildo estas neklara kaj malgranda.

Ĝi ankoraŭ estas mirinda kaj grava. Ekzemple, la bildo klare montras la alkreskan diskon plie konfirmante la koncepton de tio. Tamen, ĝi ne estas tiom bela kompare de la bildoj de artistoj.

Ĝenerale, mi preferus vidi foton ol ian pentraĵon de io scienca eĉ se ili estas neklaraj, sed iam tio ne eblas. Sufiĉe fortaj teleskopoj por rekte bildigi ekstersunsistemajn planedojn ne jam ekzistas. Kiel estis la okazo pri nigraj truoj antaŭ ĉi-semajno, artistoj devas krei tiajn bildojn.

Tamen ne precize realaj, bildoj povas montri pli pri nia universo ol fotoj. Bildoj povas montri ankaŭ imagojn anstataŭ nur la realon. Oni povas pentri ion tute nerealan, kiel ŝtuparon de Penrose.

Kaj bildoj havas ankaŭ praktikan valoron, montrantaj konceptojn pri estontecaj konstruaĵoj aŭ inventaĵoj. Tiuj ja ne ekzistas sed nur nun. Ili ekzistos kaj per bildoj oni povas vidi la estontaĵon.

Tiuokaze, iel la realo imitas la arton anstataŭ alimaniere.

Kio estas la arto?

Kiam mi pripensas la arton, mi ofte unue imagas famajn pentraĵojn, ekzemple la Mona Lisa. Mi pensas ankaŭ pri statuoj kaj la arkitekturo. Tio ne estas surprizo. Tiuj estas tradiciaj formoj de la arto. Post tiam, mi ofte inkluzivas ankaŭ la poezion kaj la literaturon, muzikaĵojn kaj filmojn, kaj ĉiun kreitan por aspekti aŭ soni bele. Tamen ne ĉiuj difinas la arton tiel.

La arto gravas laŭ homoj. Pro tio, provoj difini tion, kio estas arto, estas polemikaj. La diskuto pri la arto estas la temo de fako de la filozofio nomita “estetiko.” Tiu diskuto estas ege malnova. Platono kaj Aristotelo diskutis belecon. Ili pensis ke beleco estas objekta, sed ili malkonsentis pri la naturo de beleco. Nuntempe, difini la arton kiel subjekta afero estas kutime.

Mi lastatempe skribis pri libro, kion mi nomis bona sed kion mi ne ŝatis. Tio, laŭ mi, estas bona ekzemplo de la diskuto. Mi ne pensas ke la arto estas tute subjekta, ke mia ŝato aŭ manko de ĝi povas difini ion kiel arta. Mi pensas ke iom da libroj estas objekte pli bonaj. Ne ĉiu verko estas egala al ĉiu alia. Tamen, mi komprenas ke homoj estas diversaj. Pro tiu diverseco, tio kio estas la arto estas malsimple difinita.

Kaj nomi ion arto aŭ ne ĉiam estos polemika afero.